Responsibility
(author): Komensky, Amos
Title
(ltn): De Rerum Humanarum EmendationeLexicon Reale Pansophicum
Details
(place)Praha: (publisher)Academia Scientiarum Bohemoslovaca, 1966
Identifier
COMENIUS 1665
Topics
Comments
Information basis
Electronic Version
Referred from
ABLE (p.617©)[vendo potentia sive facultas ad res agendum triplex est
1. per proprias Vires, et haec est Qvalitas, Pollentia, Robur. 2. per impedimentorum absentiam, et haec est Libertas, Licentia, Jus, Fas, Authoritas, Venia. 3. Per res ipsas commode se offerentes: haec dicitur Occasio, Opportunitas, Commoditas....]ABSOLUTE (p.450)[it. RESPECTIVUM quod ab alio, ut id sit quod est, constituitur.......]ABSTINENCE (p.451©)[acita sese continendi virtus.
Ut ab alimentis totaliter ad tempus, Jejunium;
a superfluitate, Temperantia;
a varietate, Frugalitas;
a Venere, Castitas;
ab ira, Mansuetudo;
a rigore actionis, Parcere, Ignoscere, Condonare, Clementia;
ab accipiendo, Omittere, Relinqvere;
a labore, Negligentia;
a profusione, Parsimonia....]ABSTRACT (p.451)[Logicos tribuitur operationi Mentis, qua formam sine respectu Subjecti considerant: ut quantitatem sine quanto, albedinem, altitudinem, eruditionem ---
ABSTRACTUM
Logici vocant formam per se consideratam sine Subjecto.
Interesting longish discussion....]ABSURD (p.451)[surditates homine indignae
2. Dato uno absurdo plura seqvuntur (in animo ejusdem et alterius) qvia faecundum est sui omne Ens....]ABUNDANT (p.451©)[
Ax. Melius est abundare qvam deficere. (quia melius est esse, quam non esse.)...]ABUSE (p.451)[ABUSUS
Nice analysis.]ACT (p.452©©)[. Agens; et in agente Posse, Scire, Velle.
2. Agibile
3. Copula utriusque.
...
Sive Actionis gradus sunt 1. Deliberatio. 2. Decretum. 3. Exseqvutio.
Modi: Actio ex fine est seria vel ludicra.
458
AGERE, est vires in aliquid exserere. Concurrunt 1. Agens. 2. Agibile, seu Actum. 3. Actorium seu Instrumentum. Agentis reqvisita tria. Posse, Velle, Scire. Agere 1) nihil: vacare, otiari; 2) in seipsum, cohibendo seipsum; 3) opus, dicitur Facere....]AFFIRM (p.457)[AFFIRMARE]AIR (p.456)[this element....]AMBIGUOUS (p.460)[(idem fere et dubium).
Datur in rebus, conceptibus, et verbis....
Comenius takes this to refer to unresolved ambiguity....]ANALYSE (p.461©)[solutio. Est verae scientiae clavis, si vera. Tollit enim confusionem et tenebras, facit res videri clare ac distincte. Unde illud, Qvi bene distinguit, bene docet. et Redde cuiqve suum.... Ergo in Scientijs semper ducat agmen Analysis; firmet hanc Synthesis: Syncrisis tandem augebit lucis fulgorem.
ANALYTICA METHODUS
NB. Analyticae Methodi est ostendere 1. Rem totam. 2. partes ejus majores (deinde etiam minores) 3. Ligamenta partium. 4. Novas differentias speciales. Quod in Rerum tractatione pleniore (Pansophica) dat 1. Definitionem. 2. Partitionem. 3.Axiomata. 4. Distributionem novam....]APPEARANCE (p.464)[APPARENTIA]ARTISAN (p.467)[, Velle, Posse, ex arte Operari....]ASPIRATION (p.464)[num aliqvod. 2. ejus desiderium. 3. pro illo adipiscendo studium....]ATHEISM (p.469)[ATHEISMUS]ATOM (p.469)[ATOMUS]ATTENTION (p.469)[ATTENDERE
ATTENTIO]AXIOM (p.471)[e tam verae et clarae, ut intellctis terminis a nulla rationali mente negari possit, neqve dari in contrarium instantia....]BELIEVE (p.499)[tem acqviescere, seu, alqvid verum judicate propter autoritatum ejus qvi testatur.
Conc. 1. Narratio aliqua, testimonium. 2. Authoritas hoc est persvasio de narrantis et scientia et conscientia (qvae uno verbo Authoritas) 3. unde provenit assensus.
Ax. 1. Ubi nullum testimonium (narratio) ibi nulla fides.
2. Fides athoritate nititur.
3. Testanti non creadere, est authoritatem ejus in dubium vocare.
4. Evidenter verum libenter cretitur (qvia sensus com seipso luctari non gaudet)
5. Credere malle qvam scire est seipsum exoculare, et se errandi periculo exponere....]BLAME (p.452)[ACCUSARE aliqvem, malae rei causam illi tribuere.]BOREDOM (p.661©©)[i qvis nimis diu cogatur laborare, aut loqvi, aut alium loqventem audire, aut vigilare, vel dormire, stare vel sedere, etiam otiari a labore consueto....)...]BUILDING (p.455)[cation....]CAUSE (p.480)[um, unde aliquid suum esse accipit.
Detailed analysis....]CHANGE (p.588©)[sse ad esse. Ortus. (2) ab esse and non esse. Annihilatio, abolitio. (3) ab esse sic ad esse aliter, Alteratio.
Detailed discussion....]CHOOSE (p.519©)[
Reqv. 1. Objectorum pluralitatem.
2. Deliberationem qvodnam potius.
3. Determinationem tandem liberam, et ut ratione factam.
14 fascinating Axioms....]COINCIDENCE (p.495)[er factum est.
Concurrunt 1. aliqvid 2. diversos habens modos. 3. Determinatio vuluntate aut casu facta, ut hoc modo fit.
Ax.
1. Contingentia rerum datur qvia modi plures dantur, qvo res esse possunt.
2. Contingentia est in copia rerum, qvae aliter aut cum alijs copulari poterant.
3. Contingentia possibilium est....]COMPARE (p.488)[occultam formam clara reductio.
Requiruntur ergo 1. duo comparata Subjecta. 2. qviddam tertium in quo comparantur. 3. reductio illorum ad invicem sive illius rei in utraqve similiter habentis demonstratio.
Ax.
1. Comparatio in tertio fit.
2. Comparatio duorum fit respectu tertij....]COMPEL (p.485)[olens, agat, vi adhibita efficere: qvod idem dicitur Adigere. Concurrunt hic 1. aliquis actionem ante se habens, qvam posset et sciret exeqvi, sed non vult. 2. alius veniens, utqve iste nolens agat, efficere. 3. aliqvid eo fine veris aut factis adhibitum.
Six Axioms listed....]COMPETE (p.490)[is et studiorum inter duos contentio, cum superandi conatu.
Detailed analysis....]CONCEAL (p.450©)[perire possit, abdere.
Modus: 1. Si res absconditur, ut ne videatur, dicitur Velari; 2. ut nesciatur, Celari; 3. ut non auferatur, Condi, recondi....]CONCEPT (p.490)[eu, est imago rei speculo intellectus expressa.
Concurrunt ergo ibi
1. Ojectum aliqvod extra mentem.
2. medium aliquod illud ad mengtem deferens, nempe Sensus. 3. Mens ipsa illud apprehendens et sibi imprimens.
Exsurgit ergo Conceptus 1. ex Intellectu 2. e rebus qvae se imprimunt. 3. Medio aliquo eo delato, nempe Sensu.
Ax. 1. Ubi nullus Intellectus, nulla notio.
2. Ubi nulla res offertur, Intellectus nihil format. Res format sui Notiones.
3. Ubi nullus sensus, nulla imaginatio: qvia res speculo suo non repraesentatur.
4. Qvo clarior praesetatio eo clarior impressio.
5. Qvo pluribus sensibus sit repraesentatio, eo plus imaginatio roboratur.
[[Note that for Comenius NOTIO seems to be the same as CONCEPTUS....]CONCRETE (p.491)[tum: ut Doctus, ex homine et doctrina. (Ax. Omne Concretum Compositionem innuit: ergo et separabilitatem.) In specie vox rem cum sua forma exprimens ut Album; cui opponitur Abstractum, soam formam significans, ut Albedo....]CONDEMN (p.491)[Conc. 1. Antecedens culpa.
2. illius demonstratio.
3. paenae denunciatio.
Ax.
1. Causa incognita condemnatio non fit.
2. Culpa indemonstrata condemnatio injursta est.
3. Paena non non denunciata condemnatio mutila est....]CONSCIENCE (p.493©)[ hoc est facienda dictitantis, facta dijudicantis, dijudicata in sempiternum conservantis.
Habet igitur 1. Subjectum, animam rationalem, cujus pars est. 2. Objectum literarum (liberum????) arbitrium, cujus directrix. 3. Officium seu Leges (1) mali pro pro bono electionem prohibere (2) admissum exprobrare, emendationemqve suadere (3) Mentem emendatam erigere, non emendatam cruciare.
Conscientiae vitium est triplex. 1. Defectus, cum non facit officium Torpedo (i.e. "lethargy") vocatur. 2. Excessus, cum nimis exaggerat, inqvietat, condemnat, Furia. Perversio seu Confusio: cum majora negligit, minora proseqvitur, Hypocrisis....]CONTINUE (p.472)[BACULUS
Lists seven terms for special use sticks.]COURAGE (p.469)[t actionum viribus aut scientiae improportionatam tentare.
Conc. 1. Objectum difficile, magnum, aut ignotum, vetitum. 2. Vires exiguae aut scientia et veniae spes. 3. Voluntas tamen superandi.
AUDACIA est ad res susceptu periculosas animositas.
Conc. 1. Excessus Voluntatis. 2. Defectus scientiae seu judicij. 3. Virium intensio summa....]DARE (p.469)[AUDERE
470 AUDACIA]DEGENERATE (p.450)[i, ideoque amittere, aut in aliud mutare.
Tres eijus gradus 1. avelli ab origine sua. Aberrare. 2. et per id deformari. 3. et dehinc sine usu esse; Dumque nemini curae est, interire....]DENY (p.495)[ aut contra. hoc ut sit legitimum opus est 1. rem aliter scire. 2. certo scire. 3.Scire usum contraditionis.
Detailed analysis...]DESTROY (p.449)[se deducere.
[See also CHANGE]...]DIFFERENT (p.508)[ aliqua distantia.
Constat 1. Duobus, qui conferuntur. et 2. Uno tertio, in quo conferuntur 3. Illorumqve hinc et hinc Discessu a media forma....]DIFFICULT (p.508)[non potest. Req. 1. Ut res sit possibile. Nam quod impossibile, nulla virium intensione peragitur. 2. Vires aliqvae. 3. aegre illuc sufficientes.
5 Axioms...]DILIGENT (p.509©)[ fit
1. cum lubentia, dicitur Alacritas
2. cum attenta Cogitatione, Cura
3. cum anxia etiam cura, Solicitudo
4. pertinaciter continuata, Assiduitas v. Sedulitas
5. cum severa Celeritate, Strenuitas....]DISCUSS (p.511)[artem decertare, donec utro veritas praeponderet, pateat. Constat 1. ex qvaestione dubia.2. Argumentis in utramqve partem facientibus. 3. erumqve accurata collatione, a duobus earundem rerum peritis instituta. Ergo videndum 1. an sit vere dubium, et 2. quid proprie, et 3. inter qvos....
Disputationis leges. 1. Quastio formetur. 2.Termini omnes definiantur. 3. Demum status controversiae recte formetur. 4 Demum affirmatnti incumbat probatio. 5 Neganti responsatio. 7.Affirmanti liqvidatio. 7. usquve dum non restet de quo ambigatur.......]DISTINGUISH (p.513©)[net autem aliqvid alia vel in se, ut totum partes; vel sub se, ut genus species; vel penes se, ut duo qvaepiam in eodem subjecto coexistentia, exampli gratia albedo et dulcedo in saccharo....
Long useful discussion in the old Greek tradition of dihairesis.
...
1. Mente, dictur Dignoscere, dicernere
2. Verbis, dicitur Distingvere
3. re ipsa - separare disparare, dispescere, disgregare
......]DIVIDE (p.513)[net autem aliqvid alia vel in se, ut totum partes; vel sub se, ut genus species; vel penes se, ut duo qvaepiam in eodem subjecto coexistentia, exampli gratia albedo et dulcedo in saccharo....
Long useful discussion in the old Greek tradition of dihairesis.
...
1. Mente, dictur Dignoscere, dicernere
2. Verbis, dicitur Distingvere
3. re ipsa - separare disparare, dispescere, disgregare
......]DOUBT (p.515©)[eliberando haesitare. Concurrunt 1. Res plures. 2. Nebulae illas involventes. 3. Lumen obscurum, non satis nebulas discutiens.
Ax. Dubitatio es lucis mentalis effectus primus, tenebrarum discussion initialis.
...
Error opinando non dubitando venit!
...
Ax. Dubitatio est principium scientiae. Dubitare licet, ut scire liceat....]DRINK (p.474©)[tim, dicitur Sugere (pitissare). si infusim, Potare; si attractu spiritus, Sorbere; si lingua exserta, lambere....]EAT (p.517)[nte, dicitur Manducare, si avide rapaciter, Vorare; si lingva exserta, Lingere....]ELOQUENT (p.510©)[oquens, qui potenter loqvitur. Sive Disertus, cujus verba fluunt; Facundus cujus Verba svaviter influunt; Eloqvens, cujus verba percellunt "overpower", movent, flectunt, captivant....]EMULATE (p.455)[ eundem finem, aeqvandi vel superandi studio. Ergo est inter aeqvales, aut quasi.
Tria ergo in aemulando concurrunt
1. Exemplum rei laudabilis.
2. Admiratio ejus et amor cum invidia.
3. Eoque illud imitandi conatus....]ENDURING (p.516©)[dium finem, habens
2. Aevum seu perpetuitas, principium et successionem sed sine fine habens.
3. Aeternitas principio, medio et fine carens....]EQUAL (p.455)[see SAME]ERROR (p.522)[st of 8 entertaining axioms....]ESSENCE (p.523)[ollas res desinet esse id qvod debebat esse).
5 Axioms....]ETERNITY (p.456)[AETERNITAS
Detailed analysis.]EXIST (p.520©)[o est Reale, Mentale, Verbale....
ESSE alicubi reperiri....]EXPERIENCE (p.526)[m.
...
Long discussion....]FAITH (p.531)[g discussion....]FANATICISM (p.529)[e Spiritu Dei agi, qui proprio agitur. (monstrum Enthusiasmi)...]FATE (p.530)[occultis viis ad suas metas ducens.
Conc. 1. Res. 2. Metae rerum. 3. Occulta divina vis, res ad metam dirigens.
Detailed discussion....]FEAR (p.449)[2. ideoque aversari aut si id nequit, fugere....]FEELING (p.457)[is vel talis passio. Origo itaqve ejus semper est a sensu, seu externo, seu interno hoc est imaginatione....
Detailed discussion and analysis....]FLATTER (p.454)[cunqve igitur Adulatio, ibi
1. aliquis placere qvaerens.
2. alicui.
3. blanditijs.
Cuiusmodi blanditiae tribus potissimum modis committuntur.........]FREE (p.570©)[Subjectum jure suo gaudens. 2. alieno impediri aptum. 3. Non tamen impeditum.
Libertas nimia dicitur Licentia, nulla, Servitus.
Axiom. Libertas omnibus grata (non omnibus utilis)....]FRIEND (p.460)[AMICUS
AMICITIA]FRIENDSHIP (p.460)[utuum bonorum et malorum consortium. Ad amicitiam reqv. 1. duae honestae animae. 2. naturalis mutua Sympathia, aut certe moralis inclinatio, hoc est earundem rerum amor et studium: nam qvae in uno tertio convenieunt, inter se conveniunt. 3. pactum mutum, sive solemne, sive tacitum, usu et consvetudine contractum.
Axioms:
1. Amicitia proprie est inter duos (inter plures Societas)
2. Amicos qvi multos habet (in eadem re) nullos habet.
3. Amicorum omnia communia (qvantum ad velle et nolle)
4. Amicitia inter similes est Vide Societas.
Monstrum amici triplex:
est Adulator ubi violatur amicitiae Veritas
est Desertor ubi violatur amicitiae Unitas.
est Proditor ubi violatur amicitiae Bonitas....]FROM (p.449©)[oci (3) causae efficientis
ut, Terra habitari coepta est (1) a Diluvio (2) a monte Ararat (3) ab hominibus....]GATHER (p.492)[dum aut terrae, Agger; Congeries rerum majorum Cumulus; minorum, Acervus; pecorum Agmen, minorum Grex; majorum Armentum; Fluidorum Confluxus; Sordidorum, Colluvies etc....]GENEROUS (p.473)[per qvod illi bene sit. Tria ergo conc. 1. Indigens aliqvis. 2. indigentiam explens. 3. interveniens utrinqve benevolentia. Factum enim ab invito non reputatur beneficium, nec datum malevolo animo....]GIVE (p.502©)[ic 1. Dans. 2. Accipiens. 3. Res data et accepta. In Dante reqviritur, ut dare possit, velit, sciat hoc est habeat quod det, et offerat, et exhibeat.
4 Axioms.
Modi. Dare gratis, Donare; de manu in manum cominus (hand-to-hand), Tradere, eminus, Porrigere; per alium vero, Mittere; dare largiter, Largiri; partem rei, impertiri; dare ad reddendum, Mutuare; dare proprium, Dicare; DEO, Consecrare; Verbis, Promittere....]GOOD (p.475)[us ergo constat 1. Perfectione qvadam. 2. qva se perficit. 3. et alia perficere promptum est.
Detailed analysis....]GREEDY (p.469)[ebile) desiderium. Constat 1. bonorum desiderio et affluxu. 2. ultra omnem necessitatem (sine fine et terminao).
Ax. Avarus, quod habet, non habet. Non enim quod habet respicit sed ei quod non habet, inhiat. Avarus possidendo possidetur....]GROUP (p.485©)[qvae si temere confluens, dicitur Turba; si orationis audiendae causa convocata, Concio; si emendi aut vendendi, Nundinae; ad habitandum, Civitas; sub leges, Populus; si ad deliberandum de rebus Regni, Comitia; si de rebus Ecclesiae Concilium....]HABIT (p.494)[s, fortuitarum operationum directrix.
Constat 1. actionibus 2. crebris 3. in naturam pene versis.
...
Consvetudo diligentia comparata dicitur Habitus; circa res producendas, Ars....]HAPPY (p.472)[f Axioms....]HAPPY (p.472)[NC. 1. SUMMUS FELICITATIS GRADUS.
2. FRUITIO ILLIUS ACTU. ET QVIDEM 3. CUM SECURITATE NON AMITTENDAE FRUITIONIS.
Ax.1. Summe felix beatus est. Summa vero felicitas cum non sit nisi a summo bono: summum autem bonum nonnisi a Deo: in solo Deo beatitas vera est. 2. Summe felix qvi se esse nescit. Non enim fruitur voluptate summa, qvi contrarium ignorat. 3. Summe felix non est, qvi felicitatis amissionem metuit....
BEATUS est, cui undique bene est. Tri ergo reqv. 1. bene esse. 2. undique. 3. certo, ut mutationem ne metuas....]HELP (p.471)[???) auxi alium viribus. Concurrunt ergo 1. agens principale. 2. agens concurrens. 3. opus unum commune, ad qvod efficciendum vires jungunt.
Vide IUVARE.
Ax
1. Qui juvatur, principalis agens est.
2. Qui juvat, agentem juvat.
3. Iuvans et juvatus eodem tendunt, alias enim se impedirent.
4. Iuvans et juvatus pariter se juvant. (Opus, Operarius et Auxiliator propportionata sunt)
5. Magna negotia magnis egent adjutoribus, multa multis, subtilia subtilibus....]HERD (p.458)[ pellendorum) Specialiter dicitur Pedudum minorum Grex; majorum, Armentum....]HOPE (p.652)[. expectatio ejusdem (sive a a promissione, sive ab alijs causis) venturae. 3. gaudium inde conceptum, animum jucunde titillans.
8 Axioms
Interesting discussion of divine hope....]LACK (p.450)[ABSQUE
...
est enim absentiae nota. V. Sine.]LANGUAGE (p.571)[significantium, et Menti praesentantium, certa ratione contextorum et contexendorum apparatus. In qva tria concurrunt 1. Res significandae. 2 Mentes mutuo sibi aliqvid significantes. 3. Verba articulatione distincta distincte aliqvid significare apta....]LAUGH (p.636)[a, diaphragmatis et musculorum oris titillatio et tumor. Reqv. intellectus qvaedam oblectatio in Cerebro. 2. cui repondens et assiliens motu suo Cor, primum vicina praecordia commovet. Rursumqve ad Cerebrum laetitiam reddens, per vicinos meatus oris et arteriae se violenter dissipat, sonitumqve edit....]LAZY (p.452)[e gradus summus)...]LEAD (p.515)[ fit Verbo, dicitur Doctor; si exemplo, Praemonstrator; Si Hortatione, Praeceptor; si omnibus modis, Magister....]LEISURE[OTIUM]LISTEN (p.471)[moni intelligenter excipiendo attendere)....]LOVE (p.459)[ in amore. 1. amabile. 2. amans. 3. sensus illius.
Axioms:
...
9. Omne amans primo et maxime seipsum amat, tum sua, denique propter se et sua, alia....]LUST (p.491)[num desiderium....]MAGIC (p.575)[MAGICA
Long interesting discussion.]METHOD (p.467)[tandi. Sive, est ratione et usu acquisita vis agenti, voluntariarum operationum directrix....]MIND (p.581)[ensu perceptarum interius speculum.
Constat 1. Ingenio. 2. Iudicio. 3. Memoria. Ingenii est cogitare; Judicij ratiocinari. Memoriae recordari.......]MISTAKE (p.449)[ fiat 1. efficientis inscitia, sive 2. materiae vitio, sive 3. casu aliquio interveniente.
Ut cum quis a recta via recedit, non profectio est, sed erratio.
Cum tritici semem siliginem aut avenam aut lolium producit, non generatio est, sed degeneratio.
Axiom: Itineris recti una et simplex est ratio; aberrationum mille figurae....]MONEY (p.608)[cum. tria in se habeat necesse. 1. Materiam pretiosam (aurum vel argentum) 2. Valoris pretium assignatum. 3. authoritatem publicam, Magistratus summi charactere signatam (sive sit imago cum inscriptione, sive inscriptio nuda)....]MOVE (p.586)[MOTIO "action"....]NEED (p.503)[nalysis.
EGERE necessariis destitui. Qvi ergo aliqvem egere dicit, tria dicit 1. qviquvid illi necessarium. 2. qvod ille not habet. 3. cujus sensu afficitur....]OBTAIN (p.596©)[eqvendo, dicitur Assequi; si qvaerendo, Acquirere, si precibus, Exorare; casu et fortuna, Obtingere; qvomodocunqve, Nancisci et adipisci; ad re utendum fruendum, Potiri....]ODOUR (p.597©)[Vel, est tenuissima Saporis exhalatio, per vicina se spargens. Est ergo 1. Saporis cognata qvalitas 2. sed alio sensu perceptibilis.
Odor gratus dicitur Fragrantia; ingratus Foetor.
Tam specialibus nominibus non distingvuntur ejus gradus seu species, ut Saporum. Non quod non sint, sed quod non aeqve observati ob subtilitatem....]OPINION (p.599)[ausas verisimiles. Vide Fides, Scientia.
Ignorare praestat, qvam opinionibus distrahi.
Ad opinionem concurrunt......]PARDON (p.450)[emnem declarare. Reqv. 1. Culpa, seu vera seu insimulata 2. Actus ea cognoscens et solvens publica authoritate Subsequens libertas....]PERCEIVE (p.462©)[re, nempe, ad res visibiles Aspiciendo; sonos, ausculando; odores olfaciendo; sapores gustando; res tactiles, tangendo, contretando, palpando.
Concurrunt in Animadvertendo 1. res. 2. sensus. 3. attenta obversio.
Vide ATTENTIO....]PERSUADE (p.497)[a sunt 1. ut conveniat inter duos veritatem sincere inqvirendi studio.
Confusing detailed analysis....]PROFIT (p.473)[BENEFICIUM]PROMISE (p.622)[rbis facta obligatio, estqve absoluta vel Conditionata.
Ax. Promittere sub conditione impossibili, est nihil promittere....]PROUD (p.658)[ens. Oritur 1. ex boni alicujus possissione (seu vere, seu putative) 2. nimium aestimata. 3. Collata cum alijs.
Ax. Inquinat (i.e. "pollutes") egregios adjuncta superbia mores. Superbia mendacio nititur. Superbum nec humiles ferunt, nec superbi....]PROVE (p.464)[ut contradici non possit.
Reqvisita. 1. Principiorum sufficientia. 2. Collocatio evidens, ut ex praemissis immediate nascantur seqventia. 3. Attentio plena.
621
PROBATIO est sententiae affirmatae, et aliquo in dubium vocatae demonstratio per Sensus, aut rationes, aut testimonia.
Ax. In dubiis nihil dicit, qvi nihil probat. Insufficienter dicit Qvi insufficienter probat. Com non probatur, tantum creditur. Falsum nihil probat.
Modi: 1. Sensificatio. 2. Ratiocinatio. 3. Testificatio sive testatio....]PROVE (p.467)[ARGUMENTATIO]PROVE (p.505)[batio, ut videndo videri et palpitando palpari possit.
Long discussion. Not of great interest....]PROVERB (p.453)[notum apte indigitans. Concurrunt ergo hic
1. res quam dicit.
2. res qvam intelligit and intelligi vult.
3. Communis earum ratio, propter communem ideam ad qvam spectant.
Axioms:
1. Adagia surgunt e rebus notis (si ex historicis explicanture)
2. Applicanturqve ad minus notas sed similes.
3. Quo major inter rem expressam et intellectam similitudo, eo adagium elegantius....]REASON (p.629)[RATIO]RECEIVE (p.452©)[prece, Impetrare; pretio, Emere; quovis modo, Nancisci; si labore, Acquirere; currendo, Consequi; negotiando, Lucrari....]REPENT (p.615)[infectam vellet, nec potest, proponit ergo saltem cavere posthac. Tria ergo habet 1. Malefacti conscientiam. 2. Dolorem. 3. Cavendi posthac propositum.
Ax. Poenitentia certissimus est liberi in nobis ad actiones arbitrij testis. V. Conscientia....]RESEMBLE (p.461)[tia. Analogia ergo dicit
1. Ideam qvandam.
2. Ideata plura.
3. Congruentiam debitam inter ea.
Ax. 1. Analogia est clavis totius humane et divinae sapientiae, reserans (open up) intellectum in omes Artes, Lingvas, Verbaque et Opera Dei et Hominum....]RICH (p.451)[
Axiom: Melius est abundare qvam deficere. (qvia melius est esse, qvam non esse)...]RUMOUR (p.637)[qvapiam sermo. Conc. 1. ut publice fiat. 2. incerto authore veniat. 3. certi nihil habeat....]SAME (p.455)[tudine aeqvabilis; si pondere, aeqvilibris....]SEEK (p.464)[APPETERE
465: APPETITUS]SEEK (p.479)[desiderantem, 2. aliqvid desiderabile adhuc absens. 3. studium seu contatum illud assequendi.
Ax. 1. qvod captatur, nondum habetur.
2. qvod captatur, non semper capitur.
3. Captare incerta vanum. Captare qvaerendo, Venari; ore, inhiare; manu, Prensare;...Ambire; occulte, insidiari; aperte, irruere; blande, Allicere....]SKY (p.484)[is et invisibilis.
Detailed axioms and discussion....]SLANDER (p.477)[intentamentum alicui falsum crimen, ad involvendum eum apud alios odio comparatum....]SOLILOQUY (p.650©)[nis quidem cogitatio soliloqvium est qvoddam, ubi homo seipsum interrogat, et sibi ipsi respondet, opponit, solvit etc.......]SPEAK (p.573)[lteri.
Req. 1. Aliqvis cogitans aliqvid.2. alqvis cui cogitata sua revelare velit. 3 Sina illa, per qvae cogitationes a mente illius in mentem hujus transeant, hoc est soni articulati....]STRANGE (p.451)[ABSURDUM
ob monstrositatem auditu indignum.]STUDY (p.510©)[t rem aliqvam ignotam per aliqvam notam assequi.
Occurrunt ergo in discendo 1. Res aliqva ignota. 2. Cognoscendi eam aviditas. 3. Medium seu notum aliqvod, per qvod illuc promovemur.
Est ititur velut qvidam Motus, quo Mobile a termino dat illo nixum ad terminum alium inde distantem se promovet. NB Praenotum illud dicitur Principium cognosendi.
Ax. Non ignotum non discitur....Discere facilius qvam dediscere. Qvicqvid discitur, sit Unum (seu breve, seu continuum), Verum (vere sensum implens) Bonum (jucundum seu utile).
[Aut prodesse volunt aut delectare poetae, aut simul et jucunda et idonea dicere vitae. Horace, Ad Pisones]...]SUMMARISE (p.521)[is, in exiguam molem reductio... Ergo continet 1. essentialia omnia. Alias no abbreviatio, sed mutilatio esset. 2. Superflui remotionem (alias non esset abbreviatio) 3. Remanentium tamen constitutionem talem, ut totum esse videatur, et sit.......]SURPRISED (p.454)[men ignorantis haesitatio, cum spe penetrandi conjuncta. (Affectus est ex Voluptate et desiderio mixtus. Volupe enim est videre rem miram; sed intelligendi eam desiderium titillat animum, grataque reciprocatione cum spe conjuncta jucunditate auget. Concurrit ergo in admiratione
1. In Objecto magnitudo aut subtilitas rei
2. In Subjecto, ignorantia causae
3. In Copia (???), desiderium rem intellectui copulandi.
583
MIRARI, aliqvid intente et suspenso inellectu intueri (stupere) ob non inellectam insolentis facti causam.
Conc. 1. sensus rei novae. 2. Consternatio ob non intellectum. 3. Desiderium cogniscendi. Negato uno tollitur admiratio....]SURPRISED (p.495)[recipientis vehementior motus. Concurrunt hic 1. res inopinato oblata. 2. Animi ab illa ut ignota ad sua interiora fuga. 3. conseqvensqve exteriorum partium relictio et rigor. [Cf. "astounded".]...]SWEET (p.515)[ngvam, aures, animum)....]SYMBOL (p.647)[t.
Conc. tria. 1. Significans. 2. Signatum. 3. Significatio sive nexus significantis cum significato, ostendens, id quod est, non sui causa hic esse, sed ut alterum praesentet.
6 Axioms
Signum est vel Naturale, omnibus idem, ut ejulatus ("wailing"), risusqve vel ex institutione ad rationem divinam vel humanam (ut Sacramenta) vel deniqve fortuitum (i.e. a purely conventional sign)....]SYMPATHY (p.488©)[itata alterius in malum prolapsu.
Reqv. 1. Duo qvaedam Subjecta. 2. Similitudo inter eos naturae aut affectus. 3. Infortunium alteri obveniens, altero conscio.
Ax. 1. Inter dissimiles compassio aegre producitur.
2. Inter contraria impossibile est: gaudet potius natura Contrarij sui interitu dolet prosperitatem omne Ens.
Modus in bonis: Congaudium Gratulatio
Modus in malis: Tristitia, Sympathia, Misericordia....]TAME (p.577)[Antecendens ferocia. 2. Manuali cujus crebra tactio ad mansvetudinem usqve 3. subseqvens lenitas....]TEACH (p.514)[re.
Ubi tria rez. 1. qvis docendus: discipulus; (1) discendi idoneus (2)avidus. 2. Per qvem? per Doctorem, cujus reisita Scire, posse, velle docere. 3. Qvomodo? per Doctrinam qui comprehendit, Exempla, Praecepta, Usum....]TENDENCY (p.623©)[, qvae et Libentia dicitur....Propensio vehementior Desiderium dicitur; Deliberata, Voluntas. Determinata, Propositum et Institutum....]THEATRE (p.488)[entatio
Rqv. 1. Argumentum. 2. Personas id repraesentantes, Comicum, et comoedoes. 3. Spectatores, in qvorum gratiam fiat....]THINK (p.493)[i faciunt ordine speculari. Nempe
1. Quid res sit, et ad qvid, et qvare ista re opus fuerit.
2. Per quid sid seu prtes ejus cum omnibus requisitis.
3. Quomodo sit hoc est partium et totius omnes status motus, accidentia, ut omnia bene sint....]TRY (p.489)[o. Reqv. 1. aliquid bonum, arduum tamen 2. qvod tamen superatu speratur possibile. 3. si vires intendantur.
Ax. 1. Failia conatu non egent.
2. Ubi nulla spes superandi, nullus conatus.
3. ardua sino conatu non superantur.
Opus qvo magis arduum, eo intensionem reqvirit majorem....]UNDERSTAND (p.485)[. Reqv. 1. Cognoscibile aliqvid, hoc est res latens. 2. Cognoscens aliquid. 3. Manifestans id est Cognoscibile cognoscenti admovens.
1. Uni nullum cognoscibile, ibi nulla cognitio.
2. Ubi nullum cognoscens, ibi nulla cognitio, via non Ens nihil agnoscit.
3. Ubi nullum manifestans, ibi nulla cognitio.
Medium illud manifestans est vel Sensus, vel Ratio, vel Testimonium, Relatio. Ex primo exsurgit experientia, a secundo Intelligentia, a terio fides....]UNIMPORTANT (p.452)[ACCESSORIUM "marginal"]UNTIL (p.453©)[eu temporis, 3. seu mensurae respectu....]WARFARE (p.473)[BELLUM
Detailed analysis of elements.]WILL (p.465)[bentis, determinandi se potestas, data homini tanqvam imagini Dei, in ininito relictae, ud seipsam ad actus suos determinet. Includit ergo 1. Constitutionem inter omnia extrema, bona et mala, vitam usqve et mortem. 2. Eligendi hoc, illud, istud, potestatem. 3. Huc vel illuc se flectendi nullam coactivam necessitatem aut compulsionem sive internam, sive externam, sed liberrime sese determinandi licentiam....]WISE (p.639)[t ad fines debitos disponit. tria hic reqv. 1. Rerum rationes attendere. 2. Nosse. 3. Usibus debitis, suo et aliorum bono adhibere.
Ax. Sapiens casum etiam in occasionem boni transfert.
Sapiens minium casui relinqvit.
Non sapit cui aliquid rerum non sapit; aut aliter quam natura sua sapit, sapit.
Non sapit qui rultra rerum scire non sapit.
(Sapientis est rerum uti - Non sapit qui sibi non sapit, nec tamen satis sapit qui sibi tantum sapit.
Sapientis enim est semper qvaerer melius: ut, melius est pluribus esse bene qvam uni).
Non sapit, qvi non semper et ubiqve sapit. non sapit qvi non circa omnia sapit:...
NB. Etiam abstinendo ijs qvae non intelligit, aut e se administrari non passe intelligit, aut quo usu fiant not satis intelligit, abstinendo inquam sapienter, sapientem se esse ostendit....]WONDER (p.454)[men ignorantis haesitatio, cum spe penetrandi conjuncta. (Affectus est ex Voluptate et desiderio mixtus. Volupe enim est videre rem miram; sed intelligendi eam desiderium titillat animum, grataqve reciprocatione cum spe conjuncta jucunditate auget. Concurrit ergo in admiratione
1. In Objecto magnitudo aut subtilitas rei
2. In Subecto, ignorantia causae
3. In copia, desiderium rem intellectui copulandi....]